Dini bir fetvada caiz değildir sözünü çok duyuyoruz. Caiz değildir ile Haram sözleri aynı değil mi zaten hocam ?
Bazı yerlerde aynı olsa da her zaman aynı anlamda değildir. Caiz değildir sözü, verilen dini fetvaya göre farklı manaya gelebilir. Ancak bazı yerlerde haram manasına da gelir. Fetvalar da alimlerin haram yerine caiz değildir sözünü çokça kullanması ise, ayette geçen ‘Dillerinizi yalan vasfetmesi ile; Şu helaldir, şu haramdır demeyin. Aksi halde Allah’a iftira etmiş olursunuz. Şüphesiz Allah’a yalan uyduranlar asla kurtulamazlar ayetinden dolayıdır. Bunun dışında haram nass ile {ayet-hadis} ile sabit olan şeyler için kullanılırken, caiz değildir sözü bunun gibi olmayıp içtihadi olan ve bazen nass olmayan meselelerde kullanılır.
Caiz değildir sözü, bazı yerlerde cümlede kullanıldığı yere göre çeşitli manalara gelir. Bir yerde caiz değildir demek ile;
1- Haramdır,
2- Küfürdür,
3- Mekruhtur,
4- Fasittir,
5- Sahih değildir,
6- İtibar edilmez,
7- Bidâttır manalarına geldiği yerler vardır.
Örnek vermek gerekirse;
1- Alkollü içkilerin damlasını içmek caiz değildir demek, haram demektir.
2- Allah göktedir demek caiz değildir demek, küfür olur, yani Allah’a mekan isnad ederek böyle söyleyen kafîr olur demektir.
3- Namaz kılmak için, cami resimli seccadeyi yere sermek caiz değildir demek, mekruh olur demektir.
4- Yürüyerek namaz kılmak caiz değildir demek, fâsid yani namaz bozulur demektir.
5- Diş çukurundaki yemek artığının altına su geçmezse gusül caiz değildir demek, gusül sahih olmaz, geçerli olmaz demektir.
6- Müctehid olmayan birinin, âyet-i kerimeden ve hadis-i şeriflerden kendince mana çıkararak, kendi anladığına göre hareket etmesi caiz değildir demek, muteber değildir, kıymeti harbiyesi yoktur ve günahkar olur demektir.
7- Ölünün özellikle 7., 41. ve 52. gününde yemek verip mevlid okutmak caiz değildir demek, çirkin bir bidât olur demektir.
EK BİLGİ; Caizdir sözünün de farklı manaları vardır. Örnek olarak aşağıdaki meselelerden öğrenilebilir;
1- Caizdir sözü, genel olarak ruhsat verilmiştir, günah değildir manasındadır. Fakat, caizdir denilen şeyi bazıkere yapmamak daha iyidir.
2- Yapılması daha iyi demektir.
3- Yapılması tenzihen mekruh demektir.
4- Yapılması tahrimen mekruh demektir.
5- Yapılması mubah demektir.
6- Yapılması vacip, gerekir demektir.
7- Yapılması günah demektir.
Şimdi bunlara birkaç misal vereyim;
1- Cemaatle namaz kıldıktan sonra, duayı beklemeden gitmek caizdir demek, günah değildir, gidilebilir, fakat gitmeyip duayı beklemek daha iyi olur demektir. Kur’an-ı kerimi abdestsiz ezberden okumak caizdir demek de böyledir. Günah olmaz, fakat abdestli okumak daha iyi olur demektir. Sabah namazında aldığı abdest bozulmadan, bu abdest ile, öğleyi, ikindiyi, akşamı ve yatsıyı kılmak caizdir demek de böyledir. Yani günah olmaz, fakat her namaz için abdest almak daha iyi olur demektir. Yaşlı kadının elini öpmek caizdir demek de böyledir.
2- Namazda tek başına iken rüku ve secde tesbihlerini üçten fazla -5,7,9,11 gibi- söylemek caizdir demek, daha iyi olur, müstehaptır demektir. Abdest bozulmadan, her namaz vaktinde abdest üstüne yeniden abdest almak caizdir demek, yapılması daha iyi olur demektir.
3- Hristiyan ve Yahudi birinin kestiği hayvanın etini yemek caizdir demek, tenzihen mekruh demektir, bir mecburiyet olmadıkça, yenmemesi daha iyi olur, yenirse de günah olmaz demektir.
4- Hristiyan ve Yahudi bir kadınla evlenmek caizdir demek, zimmi olursa tenzihen mekruh, harbi olursa tahrimen mekruh demektir. Çünkü harbi olanla evlilik fîtnenin kapısını açar, darul harpte oturmayı gerektirir, çocuğu ehl-i küfrün ahlâkıyla ahlâklanmaya sebebiyet verir.
5- Pamuk gömlek veya kumaş pantolon giymek caizdir demek, mubahtır, giyilmesinde veya giyilmemesinde bir mahzur yoktur demektir.
6- Suyun olmadığı yerde toprakla teyemmüm almak caizdir demek, namaz için teyemmüm almak vaciptir, gerekir demektir.
7- Bir babanın malının hepsini bir tek çocuğuna hediye etmesi caizdir demek, çocukları arasında ayrım yaptığı için babaya günah olur demektir.
Hulasa caiz değildir veya caizdir sözlerinin geçtiği yerler mana bakımından farklılık arzedebilir. Bunları daha iyi anlamak için ilmi bir seviyeye gelmek şarttır. Bunların şimdilik bilinmesi de çok faydalı ve yararlı olacaktır.
Günümüz Şartlarına Fetvalar & Mesut Papatya
Milli Ve Sünni 